Waterschappen in het nieuws: kernafval in dijken

[Guido]

Moderne organisatiestructuur?

Hoogradioactief afval wordt in Nederland honderd jaar opgeslagen in een speciaal hiervoor gebouwd gebouw, het HABOG. Maar wat doen we in de periode ná die honderd jaar met dit afval? Opslag in diepe aardlagen is te overwegen, die blijven immers honderden miljoenen jaren op dezelfde plek liggen. De opslag moet echter wel omkeerbaar zijn, want als er in de toekomst toch een manier gevonden wordt om dit afval te verwerken moet het terughaalbaar zijn. Consultant nuclear safety dr. ir. Aliki van Heek stelt daarom voor de vaten met kernafval als bouwmateriaal voor dijken te gebruiken.

In een column in KernVisie Magazine vorige maand schreef Van Heek: "De dijken... daarvan vraagt niemand zich af of ze wel langer dan 100 jaar mee gaan, en wat er op de langere termijn mee gebeurt [...]. Ook gaat niemand er vanuit dat we met z’n allen eens zullen moeten verhuizen. Iedereen vindt het normaal dat beheer en onderhoud van dijken een continu doorlopend proces is." Al eeuwenlang worden er in Nederland volgens Van Heek civieltechnische structuren gebouwd en onderhouden. Zouden de vaten na 100 jaar opslag in het HABOG niet als bouwmateriaal in waterkeringen onder te brengen zijn? Die worden immers regelmatig gecontroleerd en onderhouden. Er hoeft dan geen nieuwe organisatiestructuur speciaal voor nucleaire eindberging te worden opgericht; deze beheerstaak wordt dan ondergebracht bij een bestaande structuur, de hoogheemraadschappen: "Controle op de integriteit van een aantal vaten in de dijkstructuur is een kleine uitbreiding op de lopende controle op integriteit van de dijkstructuur als geheel die toch al plaatsvindt."

Kernafval opslaan in (of op) dijken? (foto Laka, actie t.g.v. 30 jaar Borsele)

Veiligheid is bij nucleaire installaties minstens zo belangrijk als bij waterschappen, omdat de gevolgen van een kernramp minstens zo groot zijn als die van een dijkdoorbraak. Bij de Sint Elisabethsvloed van 1421 onstond de Biesbosch. Schattingen over het aantal slachtoffers lopen uiteen van circa 2.000 (wetenschap) tot 100.000. Bij de kernramp in 1986 bij Tsjernobyl lopen de schattingen uiteen van 4.000-9.000 (VN) tot 200.000 (Greenpeace). Tsjernobyl is nog altijd onbewoonbaar. Daarom vat ik het als een bijzonder compliment op dat het vertrouwen van een consultant nuclear safety in de waterschappen en hun organisatiestructuur zo groot is dat zij de zorg voor zoiets precairs als kernafval beter dan wie dan ook tot in het einde der tijden op zich zouden kunnen nemen. En eigenlijk is dit niet eens zo'n gekke gedachte: een waterschap als Delfland heeft sinds het ontstaan in 1289 immers ondanks vele oorlogen, veranderende staatsvormen, industriële revolutie, etc. zonder onderbreking gezorgd dat ons deel van het land veilig bewoonbaar is. De kerntaken van Delfland zijn: voldoende water, schoon water, stevige dijken en gezuiverd afvalwater. Daar zou dus best nog een kerntaak bij kunnen komen: het verzorgen van een veilige eindberging voor radioactief afval.

Of gering democratisch gehalte?

Heel anders van toon is journalist Theo Dersjant volgens een artikel in NRC Handelsblad in het afgelopen week verschenen boek ‘Oud bestuur – een jaar ongenode gast bij een waterschap’, waarin hij verhaalt over de in zichzelf gekeerdheid van het waterschap en het geringe democratische gehalte. Het eerste hoofdstuk is hier gratis te lezen. Het is jammer dat een auteur die zich zorgen maakt om het democratisch gehalte, niet eens bij de drinkwaterbedrijven is gaan kijken. Waterschappen worden bestuurd door betrokken bestuurders die een directe controle uitvoeren op de ambtelijke apparaten die het werk inplannen en uitvoeren. Bij drinkwaterbedrijven ontbreekt deze directe controle. Deze bedrijven zijn eigendom van een provincie of een aantal provincies en een aantal gemeenten. Er is hier geen directe democratische controle. Datzelfde geldt voor bijvoorbeeld het Stadsgewest Haaglanden. Ik denk dat Dersjant, als hij de democratie in ons land een dienst wil bewijzen, beter zijn pijlen hierop kan richten in plaats van op de waterschappen. Maar mogelijk denk ik daar na het lezen van het hele boek anders over. Ik ben benieuwd en heb het in elk geval vast besteld via mijn lokale boekhandel.

Ook over het ondemocratisch gehalte van de geborgde zetels bij waterschappen is deze week heel wat te doen. De PvdA en D66 in Overijssel willen hier vanaf. Bij Delfland hebben de boeren (ongebouwd), bedrijven (bedrijfsgebouwd) en natuurterreinen geborgde zetels (respectievelijk 4, 4 en 1). De overige 21 zetels worden ingevuld door gekozen vertegenwoordigers van verschillende politieke partijen en niet-politieke groeperingen zoals de AWP Delfland. De geborgde zetels vertegenwoordigen bepaalde grote belangen, die indien er alleen direct gekozen zetels zouden zijn, weinig te zeggen zouden hebben, terwijl zij financieel in grote mate bijdragen aan het waterschap. Een voorbeeld zijn de tuinders in het Westland: zij hebben via de zetels van bedrijfsgebouwd gegarandeerde zetels. Dit lijkt mij logisch: hun belang bij schoon water is immers vele maten groter dan het belang van Henk en Ingrid op veertien hoog in Rotterdam. Daarnaast betalen ze ook veel meer waterschapsbelasting.

Al met al lijkt het systeem met de geborgde zetels een mooie manier om nadelen van directe democratie wat te temperen. Sterker nog: ik zou het helemaal niet zo'n gek idee vinden om geborgde zetels in te voeren in de gemeenteraden: bijvoorbeeld voor de bedrijven om de stem van de ondernemers in de stad te versterken, maar ik kan me bijvoorbeeld in Delft ook een geborgde zetel voor de universiteit en een voor het ziekenhuis voorstellen.