AWP Delfland voor behoud directe verkiezingen

[Guido van der Wedden]

Het Ministerie van Infrastructuur & Milieu heeft een wetsvoorstel in voorbereiding dat voorziet in indirecte waterschapsverkiezingen via de gemeenteraden. De AWP Delfland is voorstander van directe waterschapsverkiezingen en kan zich om verschillende redenen niet vinden in het wetsvoorstel voor indirecte verkiezingen.

 

Op dit moment onderzoekt bureau Flycatcher in opdracht van het Ministerie hoe raadsleden en burgers aankijken tegen waterschapsverkiezingen en mogelijke veranderingen van deze verkiezingen. De AWP Delfland hecht er daarom waarde aan haar standpunt en de bijbehorende argumenten met raadsleden en burgers te delen, zodat deze ook onze standpunten kennen.

 

1. Wie betaalt, bepaalt!

Het waterschap is een functionele democratie, die eigen belasting heft. Het heffen van lokale belastingen - een wijze van betalen voor water die geheel in lijn is met Europese waterwetgeving en die de waterveiligheid garandeert - vraagt om zeggenschap van die belastingbetalers en daarmee om legitimatie uit directe verkiezingen.

 

2. Wie het verleden kent, kent de toekomst!

Tot midden jaren ’90 werden waterschapsbesturen indirect gekozen, via de gemeenteraden. Met de schaalvergroting van de waterschappen tot regionale ‘waterprovincies’ heeft de wetgever ook bewust gekozen voor directe verkiezingen, om zo de democratische controle te versterken en ‘vriendjespolitiek’ te verminderen. In 2008 zijn de waterschapsbesturen nog verder gemoderniseerd met de invoering van het partijstelstel. De huidige gekozen waterschapsbesturen zijn kritischer dan ooit, en dwingen de waterschappen om veel kostenbewuster te werken dan in het verleden.

 

3. Onafhankelijke inbreng ‘Waterpartijen’

Met het invoeren in 2008 van het lijstenstelsel zijn in de huidige waterschapsbesturen ook waterspecifieke lokale en nationale partijen gekozen. In het hoogheemraadschap van Delfland zijn dat Water Natuurlijk (4 zetels) en de AWP Delfland (3 zetels). Deze partijen zijn niet verbonden aan landelijke politieke partijen en functioneren onafhankelijk in het bestuur van het hoogheemraadschap van Delfland, zonder ambitie voor vertegenwoordiging in de gemeenteraden.

 

4. Complexiteit van de taken van de waterschappen neemt toe

Net als bij gemeenten, is ook bij waterschappen de trend dat allerlei taken van het rijk en provincie naar de waterschappen worden doorgeschoven, zonder bijbehorende financiering. Actuele voorbeelden zijn de muskusrattenbestrijding en het Hoogwaterbeschermings-programma. Het belang van de waterschappen voor ‘droge voeten’ van alle burgers neemt dus toe, maar de druk op de uitgaven wordt vergroot en er zal scherp moeten worden herverdeeld binnen de beschikbare budgetten. Het besturen van een waterschap is geen ‘bijbaantje’ meer, en het belang van directe democratische controle neemt alleen maar toe.

 

5. Belangenverstrengeling?

Waterschappen en gemeenten moeten nog beter met elkaar samenwerken, maar wel met oog voor de eigen taken en rollen. De openbare ruimte en de riolering blijft het domein van de gemeenten. De waterhuishouding, waterveiligheid en waterzuivering zijn de verantwoordelijkheid van de waterschappen. Als gemeenteraden de waterschapsbesturen gaan samenstellen, wordt daarmee de besluitvorming binnen de waterschappen beïnvloedt, en het is dan welhaast onvermijdelijk dat gemeentelijke belangen nadrukkelijk een rol gaan spelen in de belangenafweging van de waterschappen: belangenverstrengeling. De AWP Delfland neemt nu al waar hoe moeilijk het is om tegenwicht te bieden aan de grote gemeenten binnen het hoogheemraadschap van Delfland.

 

6. Indirecte verkiezingen laten kleine gemeenten ‘verdwijnen’

In het wetsvoorstel voor indirecte verkiezingen is de stemwaarde van gemeenteraadsleden afhankelijk van het inwoneraantal van die gemeente. Binnen het hoogheemraadschap van Delfland betekent dit dat de raadsleden van Den Haag straks ruim 40% van de stemkracht vertegenwoordigen, tegen minder dan 2% voor de gezamenlijke raadsleden van Midden-Delfland. Kort gezegd komt het er in de praktijk op neer dat de agrarische gemeentes minder zeggenschap krijgen binnen het bestuur van het waterschap, terwijl het belang van het waterschapswerk voor de land- en tuinbouw juist zeer groot is.

 

7. Verwarrend voor de burger: gemeentegrenzen doorsnijden waterschapsgrenzen

Bij indirecte verkiezingen zullen deze gemeenteraden voor meerdere waterschapsbesturen moeten kiezen. Alles is technisch op te lossen, maar dit komt de transparantie van de verkiezing niet ten goede. Zo liggen bijvoorbeeld Wassenaar, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer deels binnen Rijnland en deels in Delfland, terwijl Lansingerland en Rotterdam voor een groot deel in Schieland en de Krimpenerwaard liggen en maar deels in Delfland.

 

8. Eerste kamerverkiezing goed voorbeeld van hoe het niet moet!

De indirecte verkiezingen van de Eerste Kamer hebben opnieuw laten zien hoe deze verkiezingen op allerlei wijzen worden beïnvloed vanuit de partijkantoren om Provinciale Statenleden ‘strategisch’ te laten stemmen. Deze onvoorspelbaarheid van indirecte verkiezingen is aan de kiezer niet uit te leggen. Indirecte waterschapsverkiezingen zullen minstens zo’n merkwaardig fenomeen worden. De AWP is voorstander van gelijktijdige directe verkiezingen voor zowel de gemeenteraden als waterschappen.

 

9. Onafhankelijke rol in het Bestuursakkoord 2011

In het Bestuursakkoord Water, afgesloten in april 2011 tussen Rijk, IPO, VNG, VEWIN en Unie van Waterschappen, staat: “Het rijk draagt er zorg dat het bestuurlijk bestel naar behoren functioneert. Daarbij staat de vrijheid en zelfstandigheid van de bestuurslagen voorop”. Indirecte verkiezingen van het waterschapsbestuur door de gemeenteraden is daarmee in tegenspraak.

 

Meer informatie

Position paper van de Unie van Waterschappen en het advies van prof. mr. Elzinga, hoogleraar Staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dit advies spreekt van een “uitdrukkelijke voorkeur voor een separate directe [waterschaps]verkiezing op de dag van de raadsverkiezingen..”.